6 ŞUBAT DEPREMLERİ SONRASI KÜTÜPHANE HİZMETLERİNİN SÜRDÜRÜLMESİ VE YENİDEN YAPILANMA SÜRECİ 6 Şubat 2023’te Türkiye, tarihin en yıkıcı doğal afetlerinden birini yaşadı. Biri saat 04:17’de Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde 7,7, diğeri ise saat 13:24’te Elbistan’da 7,6 büyüklüğünde olmak üzere iki büyük deprem, 11 ili etkisi altına alan büyük bir yıkıma yol açtı. Yüzeysel derinlikte meydana gelen ve geniş bir coğrafyayı etkileyen bu ikiz depremler, “yüzyılın felaketi” olarak adlandırıldı. Depremler, Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Gaziantep, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa, Diyarbakır, Kilis, Adana ve Elazığ illerinde geniş çaplı yıkıma neden oldu. Yaklaşık 120.000 kilometrekarelik bir alanı etkileyen bu felaket, birçok Avrupa ülkesinin toplam yüzölçümünden daha büyüktür. Resmî verilere göre, 53.537 kişi hayatını kaybetti, 107.213 kişi yaralandı ve 14 milyondan fazla insan doğrudan etkilendi. 
Resim 1: Hatay'da Bir Çadır Kent Afeti takip eden ilk ay içinde 38.000’den fazla artçı sarsıntı kaydedildi. Depremler yalnızca konutları değil; yollar, havalimanları, hastaneler, okullar ve kütüphaneler gibi kritik altyapıları da ciddi şekilde etkiledi. Bu felaketin en dikkat çekici yönlerinden biri, aynı anda birçok ili etkilemesiydi. Daha önceki depremlerde çevre iller hızla yardım gönderebilirken, bu olayda komşu şehirler de aynı ölçüde hasar aldığı için yardım ulaştırmak ve koordinasyon sağlamak büyük ölçüde zorlaştı. 
Resim 2: Meksika Arama Kurtarma Ekibi Gezici Kütüphanede Buna karşılık olarak, 8 Şubat 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde üç ay süreyle Olağanüstü Hâl (OHAL) ilan edildi (Resmî Gazete No: 32098). Daha sonra, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından Elazığ ve Sivas’ın Gürün ilçesi mücbir sebep kapsamına alındı ve bu bölgeler için hukuki, mali ve idari kolaylıklar sağlandı. Kütüphanelerle Afet Bölgesinde Kültürel Direnç ve Erişim T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (KYGM) tarafından yönetilen Türkiye’nin halk kütüphanesi ağı, 2025 yılı itibarıyla Türkiye genelinde 1.301 halk kütüphanesi, 78 gezici kütüphane ve 27 müstakil bebek ve çocuk kütüphanesinden oluşmaktadır. Bu ağ, 6,7 milyonu aşkın üyeye ve yılda 39,7 milyon kullanıcıya hizmet vermektedir. Genel Müdürlüğümüz kurumsal dayanıklılık ve uyum sağlama kapasitesini 6 Şubat Depremleri sonrasında güçlü bir şekilde ortaya koymuştur. 
Resim 3: Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri ERSOY Malatya Doğanşehir’de Depremlerin ardından Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünün hızlı ve çok katmanlı müdahalesi 80 gezici kütüphanesinden 48’i, teknolojik donanımı gelişmiş araçlar olarak afet bölgesine derhal yönlendirildi. Bu araçların anlık konum bilgileri dijital platformlarda halkla paylaşıldı ve bölge halkının bilgiye ve hizmete erişimi sağlandı. Alanda görevlendirilen 250’nin üzerinde gönüllü kütüphaneci, psikososyal destek ve psikolojik ilk yardım konularında eğitim aldı. KYGM, çocuk gelişimi uzmanlarıyla iş birliği içinde “Depremden Etkilenen Çocuklarla Çalışma İletişim Rehberi” hazırlayarak personeline yaygın şekilde ulaştırdı. 
Resim 4: Hatay Saraykent'te hizmet veren gezici kütüphane ve kütüphaneciler Gezici kütüphaneler, aynı zamanda dijital erişim merkezleri olarak hizmet verdi. Vatandaşlar internet ve bilgisayar altyapısı sayesinde e-devlet işlemlerini gerçekleştirdi. Çocuklara yönelik açık hava sinema gösterimleri, televizyon hizmetleri ve güvenli alanlarda çeşitli etkinlikler düzenlendi. Bu birimler ayrıca, acil müdahale ekipleri için dinlenme alanı ve STK’lar ile kamu kurumlarının koordinasyon merkezi olarak da kullanıldı. Bu çerçevede toplam 73.198 rehabilitasyon faaliyeti gerçekleştirildi. 
Resim 5: Malatya Gezici Kütüphane 
Resim 6: Gaziantep Nurdağı Çadır Kütüphanesi Afet sonrası kurulan geçici barınma alanlarında (çadır kentler, konteyner yerleşimleri gibi) kültürel hizmetlerin sürekliliğini sağlamak amacıyla KYGM aşağıdaki geçici kütüphane ağını oluşturdu: Adıyaman: 5 konteyner, 1 çadır
Gaziantep: 1 prefabrik
Kahramanmaraş: 15 konteyner, 1 çadır, 3 prefabrik
Hatay: 15 konteyner
Osmaniye: 1 konteyner
Malatya: 6 konteyner 
Resim 7: Depremden Sonra Hizmete Açılan Kütüphaneler – Diyarbakır Kayapınar İlçe Halk Kütüphanesi Depremlerden etkilenen bölgede 10 halk kütüphanesi (toplam 4569 m²) ağır hasar alarak ve 6 halk kütüphanesi (1625 m2) yıkılarak kullanılamaz hale geldi. Depremin meydana geldiği tarihten bu yana, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü tarafından toplam 33157 m2 kamusal alanı kapsayan 18 yeni kütüphanenin yapı ve iyileştirme çalışmaları tamamlanarak hizmete açıldı. 
Resim 8: Depremden Sonra Hizmete Açılan Kütüphaneler– Malatya 100. Yıl İl Halk Kütüphanesi 2026 yılı sonuna kadar ise toplam 121.920 m²’lik alanda 43 yeni kütüphane tesisinin tamamlanması planlanmaktadır. Bu yatırımlar, Türkiye’nin afet sonrası iyileşme sürecinde kültürel altyapının yeniden inşasına ve toplumsal direncin güçlendirilmesine verdiği önemin açık bir göstergesidir. 
Resim 9: Deprem Bölgesinde Yapımı Devam Eden Çalışmalar – Hatay Reyhanlı İlçe Halk Kütüphanesi KYGM’nin 6 Şubat 2023 depremlerine yönelik müdahalesi, halk kütüphanelerinin dayanıklılık inşası, krizlere müdahale, dijital kapsayıcılık ve toplumsal uyum gibi alanlarda nasıl etkin roller üstlenebileceğini örneklemektedir. Türkiye’nin bu modeli, kütüphanelerin topluma dayalı, dinamik kurumlar olarak bilgiye erişimi, duygusal iyileşmeyi ve toplumsal yeniden inşayı destekleyen demokratik işlevlerini sürdürürken gerçek dünya sorunlarına da nasıl yanıt verebildiğini göstermektedir. KAYNAKÇA Anadolu Ajansı. (2023, 26 Mayıs). Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından 38 bin artçı sarsıntı yaşandı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2023). 06 Şubat 2023 Kahramanmaraş (Pazarcık ve Elbistan) depremleri saha çalışmaları ön değerlendirme raporu. İçişleri Bakanlığı. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). Kahramanmaraş ve Hatay depremleri yeniden imar ve geliştirme raporu. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete. (2023, 8 Şubat). Anayasa’nın 119’uncu maddesi ile 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu’nun 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde olağanüstü hal ilan edilmesi hakkında karar (Karar Sayısı: 6785). Resmî Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr |